ΕΘΙΜΑ ΠΑΣΧΑ
Έθιμα |
Το Σάββατο του Λαζάρου μετά τον εκκλησιασμό, σε όλα τα χωριά, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας τα κάλαντα του Λαζάρου. Έφτιαχναν ένα ξύλινο σταυρό και του φορούσαν ρούχα αποκαλώντας το Λάζαρο. Το γυρίζανε από σπίτι σε σπίτι, κρατώντας ένα καλάθι στο χέρι για να βάζουν τα κεράσματα των σπιτονοικοκυραίων που ήταν φρούτα, ξηροί καρποί και αυγά. Στις μέρες μας επικράτησε να δίνουν μόνο χρήματα.
Οι στοίχοι του τραγουδιού έχουν ως εξής:
«Σήκω Λάζαρε και μη κοιμάσαι
ήρθε η μάνα σου από την πόλη
σου ‘φερε χαρτί και κομπολόι.
Γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά και κυπαρίσσι.
Καλώς μας ήρθες Λάζαρε
και φέτος με το χρόνο
και την καλή την Πασχαλιά
μας έφερες αφέντη.
Αφέντη αφεντάκι μου,
πολλές φορές αφέντη.
Πέντε βαστούν το Λάζαρο
και πέντ’ του τραγουδούνε
και πέντε τον παρακαλούν
να γίνεις καβαλάρης.
Και του χρόνου με υγεία».
ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
«Αχ νυφούλα μου όμορφη
ξύπνα σήμερα ειν γιορτή
να σκουπίσεις την αυλή
για να είναι καθαρή.
Ν’ αραδιάσεις καρεκλίτσες
θα ‘ρθουνε οι λαζαρίτσες.
Λαζαρίτσες όμορφες
με μαντίλες κόκκινες
με φουστάνια μακριά
και καλτσάκια παρδαλά.
Θα κρατάνε καλαθάκια
να μαζέψουν αυγουλάκια».
Το έθιμο της «κούνιας» πραγματοποιούνταν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου αλλά και τις επόμενες Κυριακές μέχρι της Αναλήψεως. Οι ανύπανδροι νέοι και ο νέες στα χωριά Βώλακα, Μοναστηράκι, Καλή Βρύση, Παγονέρι και Πύργοι, χωρισμένοι σε παρέες, πήγαιναν σε μέρη όπου υπήρχε μεγάλο δένδρο (π.χ. καρυδιά, πλατάνι) και κατασκεύαζαν κούνια από σχοινί ενώ για κάθισμα τοποθετούσαν κάποιο κιλίμι. Οι νεαρές κοπέλες ανέβαιναν στην κούνια, την οποία κουνούσαν τα νεαρά αγόρια, λέγοντας διάφορα μυστικά και πειράγματα γι’ αυτήν, όπως το όνομα του παλικαριού που αγαπάει. Στο τέλος, κουνώντας την τρεις φορές κλιμακωτά όλο και πιο δυνατά, τη ρωτούσανε: «Τον βλέπεις;» εννοώντας αυτόν που αγαπά. Αυτή αποκρινόταν τις δύο πρώτες φορές αρνητικά, ενώ την τρίτη φορά θετικά και κατέβαινε από την κούνια, δίνοντας σειρά σε άλλη κοπέλα. Το τραγούδι της κούνιας:
«Και ποια είναι επάνω στην κούνια
Η …. (όνομα) επάνω στην κούνια
Και ποιος είναι που την αγαπάει
Ο … (όνομα) που την αγαπάει
Αυτός της δίνει χρυσό δακτυλίδι
Αυτή του δίνει χρυσένιο λουλούδι
Αυτός της δίνει ασημένια ζώνη
Να η βρώμη από τη γη φυτρώνει
Το σιτάρι αράδα μεγαλώνει
Και ποια είναι που θα το θερίσει
Η … (όνομα) που θα το θερίσει
Και ποιος της τα απ’ τα χέρια παίρνει
Ο …. (όνομα) απ’ τα χέρια παίρνει».
Στο Παγονέρι, την ημέρα του Αγίου Γεωργίου οι κτηνοτρόφοι φορούσαν στα αιγοπρόβατά τους όλα τα κουδούνια που διέθεταν, προκειμένου να κάνουν πολύ κρότο και έτσι να σημάνουν ότι μπήκε η Άνοιξη. Την ίδια ημέρα στους Πύργους είχαν το έθιμο να ζυγίζονται όλοι. Συμβόλιζε ότι στο εξής άρχιζε το αδυνάτισμα λόγω της έναρξης των αγροτικών εργασιών και ήθελαν να δουν πόσα κιλά θα χάσουν μέχρι το φθινόπωρο. Στο Βώλακα ζυγίζονταν την Τετάρτη ημέρα μετά την Καθαρά Δευτέρα, αφού πρώτα απόσχουν από φαγητό και νερό για τρεις ημέρες.
Οι στοίχοι του τραγουδιού έχουν ως εξής:
«Σήκω Λάζαρε και μη κοιμάσαι
ήρθε η μάνα σου από την πόλη
σου ‘φερε χαρτί και κομπολόι.
Γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά και κυπαρίσσι.
Καλώς μας ήρθες Λάζαρε
και φέτος με το χρόνο
και την καλή την Πασχαλιά
μας έφερες αφέντη.
Αφέντη αφεντάκι μου,
πολλές φορές αφέντη.
Πέντε βαστούν το Λάζαρο
και πέντ’ του τραγουδούνε
και πέντε τον παρακαλούν
να γίνεις καβαλάρης.
Και του χρόνου με υγεία».
ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
«Αχ νυφούλα μου όμορφη
ξύπνα σήμερα ειν γιορτή
να σκουπίσεις την αυλή
για να είναι καθαρή.
Ν’ αραδιάσεις καρεκλίτσες
θα ‘ρθουνε οι λαζαρίτσες.
Λαζαρίτσες όμορφες
με μαντίλες κόκκινες
με φουστάνια μακριά
και καλτσάκια παρδαλά.
Θα κρατάνε καλαθάκια
να μαζέψουν αυγουλάκια».
Το έθιμο της «κούνιας» πραγματοποιούνταν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου αλλά και τις επόμενες Κυριακές μέχρι της Αναλήψεως. Οι ανύπανδροι νέοι και ο νέες στα χωριά Βώλακα, Μοναστηράκι, Καλή Βρύση, Παγονέρι και Πύργοι, χωρισμένοι σε παρέες, πήγαιναν σε μέρη όπου υπήρχε μεγάλο δένδρο (π.χ. καρυδιά, πλατάνι) και κατασκεύαζαν κούνια από σχοινί ενώ για κάθισμα τοποθετούσαν κάποιο κιλίμι. Οι νεαρές κοπέλες ανέβαιναν στην κούνια, την οποία κουνούσαν τα νεαρά αγόρια, λέγοντας διάφορα μυστικά και πειράγματα γι’ αυτήν, όπως το όνομα του παλικαριού που αγαπάει. Στο τέλος, κουνώντας την τρεις φορές κλιμακωτά όλο και πιο δυνατά, τη ρωτούσανε: «Τον βλέπεις;» εννοώντας αυτόν που αγαπά. Αυτή αποκρινόταν τις δύο πρώτες φορές αρνητικά, ενώ την τρίτη φορά θετικά και κατέβαινε από την κούνια, δίνοντας σειρά σε άλλη κοπέλα. Το τραγούδι της κούνιας:
«Και ποια είναι επάνω στην κούνια
Η …. (όνομα) επάνω στην κούνια
Και ποιος είναι που την αγαπάει
Ο … (όνομα) που την αγαπάει
Αυτός της δίνει χρυσό δακτυλίδι
Αυτή του δίνει χρυσένιο λουλούδι
Αυτός της δίνει ασημένια ζώνη
Να η βρώμη από τη γη φυτρώνει
Το σιτάρι αράδα μεγαλώνει
Και ποια είναι που θα το θερίσει
Η … (όνομα) που θα το θερίσει
Και ποιος της τα απ’ τα χέρια παίρνει
Ο …. (όνομα) απ’ τα χέρια παίρνει».
Στο Παγονέρι, την ημέρα του Αγίου Γεωργίου οι κτηνοτρόφοι φορούσαν στα αιγοπρόβατά τους όλα τα κουδούνια που διέθεταν, προκειμένου να κάνουν πολύ κρότο και έτσι να σημάνουν ότι μπήκε η Άνοιξη. Την ίδια ημέρα στους Πύργους είχαν το έθιμο να ζυγίζονται όλοι. Συμβόλιζε ότι στο εξής άρχιζε το αδυνάτισμα λόγω της έναρξης των αγροτικών εργασιών και ήθελαν να δουν πόσα κιλά θα χάσουν μέχρι το φθινόπωρο. Στο Βώλακα ζυγίζονταν την Τετάρτη ημέρα μετά την Καθαρά Δευτέρα, αφού πρώτα απόσχουν από φαγητό και νερό για τρεις ημέρες.